İşte trombotik mikroanjiyopati hakkında bir makale:

Trombotik Mikroanjiyopati (TMA)

Trombotik mikroanjiyopati (TMA), küçük kan damarlarında (mikroanjiyopati) yaygın tromboz (kan pıhtılaşması) ile karakterize bir grup hastalıktır. Bu durum, organ hasarına, özellikle de böbrek ve beyin hasarına yol açabilir. TMA, bir hastalık değil, farklı nedenleri olabilen bir patolojik süreçtir.

Sınıflandırma

TMA, etiyolojisine göre çeşitli alt tiplere ayrılır:

• Trombotik Trombositopenik Purpura (TTP): ADAMTS13 enziminin eksikliği veya inhibisyonu sonucu ortaya çıkar. ADAMTS13, von Willebrand faktörünü (vWF) parçalayan bir enzimdir. Eksikliği durumunda, büyük vWF multimerleri birikir ve trombositlerin agregasyonuna (kümelenmesine) yol açarak mikrodamarlarda tıkanıklığa neden olur. İki ana tipi vardır:

  • Konjenital TTP (Upshaw-Schulman sendromu): Genetik bir mutasyon sonucu ADAMTS13 enziminin doğuştan eksikliğidir.
  • Edinilmiş TTP: ADAMTS13'e karşı otoantikorların oluşması sonucu enzimin inhibe olmasıdır.

• Hemolitik Üremik Sendrom (HÜS): Esas olarak böbrek yetmezliği, mikroanjiyopatik hemolitik anemi ve trombositopeni ile karakterizedir. Farklı tipleri vardır:

  • Shiga Toksin Üreten E. coli (STEC-HÜS): En sık görülen tiptir ve Escherichia coli bakterisinin Shiga toksini üretmesi sonucu ortaya çıkar. Genellikle kontamine gıda veya su tüketimi ile ilişkilidir.
  • Atipik HÜS (aHÜS): Kompleman sisteminin disregülasyonu sonucu ortaya çıkar. Genetik mutasyonlar veya otoantikorlar kompleman aktivasyonunu kontrol eden proteinleri etkileyebilir.
  • İlaç İlişkili HÜS: Bazı ilaçlar (örneğin, kemoterapötikler, immünosupresanlar) HÜS'e neden olabilir.

• Diğer Nedenler: TMA, gebelik (HELLP sendromu), sistemik lupus eritematozus (SLE), skleroderma, HIV enfeksiyonu, kök hücre transplantasyonu ve bazı kanserler gibi diğer durumlarda da ortaya çıkabilir.

Epidemiyoloji

TMA'nın insidansı, altta yatan nedenlere bağlı olarak değişir. TTP'nin yıllık insidansı yaklaşık 1-3 vaka/milyon kişidir. HÜS, özellikle çocuklarda daha yaygındır. STEC-HÜS, kontamine gıda salgınları ile ilişkilidir. Atipik HÜS daha nadirdir ve genellikle genetik yatkınlığı olan bireylerde görülür.

Patofizyoloji

TMA'nın temel patofizyolojik mekanizması, küçük kan damarlarında trombosit ve fibrin birikimidir. Bu durum, mikroanjiyopati olarak bilinen küçük damar hasarına yol açar. Trombositler, hasarlı endotelyuma yapışır ve pıhtı oluşumunu tetikler. Pıhtılar, kan akışını engeller ve doku iskemisine neden olur. Ayrıca, pıhtılaşma sürecinde eritrositler (kırmızı kan hücreleri) parçalanır, bu da hemolitik anemiye yol açar. Organ hasarı, iskeminin ve doğrudan toksik etkilerin bir sonucu olarak ortaya çıkar.

Klinik Belirtiler

TMA'nın klinik belirtileri, etkilenen organlara ve hastalığın şiddetine bağlı olarak değişir. Yaygın belirtiler şunlardır:

• Trombositopeni: Düşük trombosit sayısı, cilt kanamalarına (purpura, peteşi) ve kolay morarmaya neden olabilir.
• Mikroanjiyopatik Hemolitik Anemi (MAHA): Kırmızı kan hücrelerinin parçalanması, anemiye, yorgunluğa ve sarılığa yol açar. Periferik yaymada şistositler (parçalanmış kırmızı kan hücreleri) görülür.
• Nörolojik Belirtiler: Baş ağrısı, konfüzyon, nöbetler, felç ve koma görülebilir.
• Böbrek Yetmezliği: Oligüri (az idrar çıkarma), ödem ve yüksek kan basıncı görülebilir.
• Gastrointestinal Belirtiler: Karın ağrısı, bulantı, kusma ve ishal görülebilir.

Tanı

TMA tanısı, klinik belirtiler, laboratuvar bulguları ve gerekirse biyopsi sonuçlarına dayanır. Tanısal testler şunları içerebilir:

• Tam Kan Sayımı (CBC): Trombositopeni ve anemi tespit edilir.
• Periferik Yayma: Şistositlerin varlığı MAHA'yı destekler.
• Laktat Dehidrogenaz (LDH): Hemoliz nedeniyle yükselir.
• Bilirubin: Hemoliz nedeniyle indirekt bilirubin yükselir.
• Kreatinin ve Kan Üre Azotu (BUN): Böbrek fonksiyonunu değerlendirmek için kullanılır.
• ADAMTS13 Aktivitesi: TTP şüphesi varsa, ADAMTS13 aktivitesi ölçülür. Aktivitenin <%10 olması TTP tanısını destekler.
• Shiga Toksin Testi: STEC-HÜS şüphesi varsa, dışkıda Shiga toksini aranır.
• Kompleman Testleri: Atipik HÜS şüphesi varsa, kompleman faktörlerinin düzeyleri ve fonksiyonları değerlendirilir.
• Böbrek Biyopsisi: Tanı koymakta zorlanılan vakalarda veya altta yatan nedenleri belirlemek için yapılabilir.

Tedavi

TMA tedavisi, altta yatan nedene ve hastalığın şiddetine bağlı olarak değişir. Genel tedavi yaklaşımları şunlardır:

• Plazmaferez: TTP tedavisinde ilk basamak tedavidir. Hastanın kan plazması uzaklaştırılır ve donör plazması ile değiştirilir. Bu işlem, otoantikorları ve büyük vWF multimerlerini uzaklaştırır ve ADAMTS13 enzimini yerine koyar.
• İmmünosupresif Tedavi: Edinilmiş TTP'de, otoantikor üretimini baskılamak için kortikosteroidler, rituksimab ve siklofosfamid gibi immünosupresif ilaçlar kullanılabilir.
• Eculizumab: Atipik HÜS tedavisinde kullanılan bir monoklonal antikordur. Kompleman sistemini inhibe ederek TMA'yı durdurur.
• Destekleyici Tedavi: Kan transfüzyonları, diyaliz, antihipertansif ilaçlar ve elektrolit dengesinin sağlanması gibi destekleyici önlemler alınır.
• Antibiyotikler: STEC-HÜS'te antibiyotik kullanımı tartışmalıdır, çünkü toksin salınımını artırabilir ve durumu kötüleştirebilir.
• Kök Hücre Transplantasyonu: Nadiren, konjenital TTP veya atipik HÜS gibi durumlarda düşünülebilir.

Prognoz

TMA'nın prognozu, altta yatan nedene, tanı ve tedaviye başlama zamanına ve organ hasarının şiddetine bağlı olarak değişir. TTP ve HÜS'ün erken tanı ve tedavisi, mortaliteyi önemli ölçüde azaltmıştır. Ancak, bazı vakalarda kalıcı organ hasarı veya ölüm görülebilir. Atipik HÜS, tedavi edilmediği takdirde yüksek mortalite oranlarına sahiptir.

Araştırma

TMA'nın patofizyolojisi ve tedavisi üzerine araştırmalar devam etmektedir. Yeni tedavi yaklaşımları, ADAMTS13 replasmanı, kompleman inhibitörleri ve diğer immünomodülatör ilaçları içermektedir. Ayrıca, TMA'nın erken tanı ve risk faktörlerinin belirlenmesi için çalışmalar yapılmaktadır.